Genel olarak serbest bölgeler; ülkede geçerli ticari, mali ve iktisadi alanlara ilişkin hukuki ve idari düzenlemelerin uygulanmadığı veya kısmen uygulandığı, sınai ve ticari faaliyetler için daha geniş teşviklerin tanındığı ve fiziki olarak ülkenin diğer kısımlarından ayrılan bölgelere denmektedir.
Bu bölgelerde, serbest dolaşımda olmayan eşyalar, herhangi bir gümrük rejimine tabi tutulmaz. Gümrük vergisi, ticaret ve kambiyo uygulamaları bakımından Türkiye gümrük bölgesi dışında kabul edilirler. Serbest dolaşımdaki eşyalar ise, çıkış (ihracat) rejimi hükümlerine tabi tutulur. Serbest bölgeler ile Türkiye’nin diğer yerleri arasında yapılan ticarette ise dış ticaret rejimi hükümleri uygulanır. Diğer taraftan, serbest bölge ile diğer ülkeler ve diğer serbest bölgeler arasında dış ticaret rejimi hükümleri uygulanmaz.
Türkiye’de çoğunluğu liman şehirlerinde bulunan 18 adet serbest ticaret bölgesi bulunmaktadır. Bu bölgelerin kuruluş amaçları arasında ihracata yönelik yatırımı ve üretimi teşvik etmek, uluslararası ticareti geliştirmek sayılabilir. Serbest bölgelerde faaliyet gösterecek şirketler açısından yerli veya yabancı sermaye sınırlaması yoktur. %100 yerli sermayeli şirket veya %100 yabancı sermayeli bir şirket serbest bölgede faaliyet gösterebilir. Serbest bölgede sağlanan muafiyet ve teşvikler açısından da yerli ve yabancı sermayeli şirket ayrımı yapılmaz.
Serbest Bölgelerin Bazı Avantajları
Üretim konulu faaliyet ruhsatı ile faaliyet gösteren kullanıcılarının imal ettikleri ürünlerin satışından elde ettikleri kazançları, Avrupa Birliği üyeliğinin gerçekleşeceği yılın vergileme dönemi sonuna kadar Gelir veya Kurumlar Vergisinden istisnadır.
Üretim faaliyetinde bulunan serbest bölge kullanıcılarının, serbest bölgelerde gerçekleştirilen faaliyetlerle ilgili olarak yapılan işlemleri ve düzenlenen kağıtları damga vergisi ve harçlardan müstesnadır.
Serbest bölge faaliyetlerinden elde edilen kazanç ve gelirler, hiçbir izne tabi olmaksızın yurt dışına veya Türkiye'ye serbestçe transfer edilebilmektedir.
Serbest bölge kullanıcıları Türkiye’den ihraç fiyatına (KDV’siz) mal ve hizmet satın alabilirler.
Serbest bölgeye getirilen Türkiye ve AB menşeli ya da buralarda serbest dolaşımda bulunan malların, serbest dolaşımda bulunma statüsü değişmediğinden, Türkiye’ye veya AB üyesi ülkelere girişinde gümrük vergisi ödenmez. Ayrıca üçüncü ülke menşeli malların serbest bölgeye girişinde ve bu malların Türkiye veya AB üyesi ülkeler dışındaki üçüncü ülkelere gönderilmesi halinde de gümrük vergisi ödenmez. Ancak serbest bölgeden Türkiye’ye veya AB üyesi ülkelere gönderilen serbest dolaşım durumunda olmayan üçüncü ülke menşeli mallar için Ortak Gümrük Tarifesi’nde belirtilen oran üzerinden gümrük vergisi ödenir.
Mallar serbest bölgede süre sınırlaması olmaksızın kalabilir.
Serbest bölgelerdeki faaliyetlerle ilgili her türlü ödeme dövizle yapılır.
Serbest bölgeler, “Türkiye-AB Gümrük Birliği”nin parçası sayıldığından, bölgelerden Türkiye veya AB menşeli ürünler ile Türkiye’de serbest dolaşım durumunda bulunan ürünlerin A.TR Belgesi düzenlenerek AB’ye gönderilmesi mümkündür. Üçüncü ülke menşeli ürünler ise Ortak Gümrük Tarifesi’nde belirtilen oran üzerinden Serbest Bölge Gümrük Müdürlüğüne gümrük vergisi ödenerek serbest dolaşıma geçirildikten sonra A.TR Belgesi düzenlenerek AB’ye gönderilebilir.
Bu noktada, önemle belirtmek gerekir ki, serbest bölgelerde faaliyette bulunmak için Serbest Bölgeler Genel Müdürlüğü’nden faaliyet ruhsatı alınması gerekmektedir. Faaliyet ruhsatı için gerekli evraklar:
Müracaatçı ve Serbest Bölge faaliyeti hakkında açıklayıcı bilgi.
İmza sahibinin yetki belgesi ve imza sirküleri ile (varsa) şirket temsilcisinin yetki belgesi ve imza beyannamesi.
Eğer müracaatçı hâlihazırda kurulmuş bir şirket ise, şirketin kuruluş ilanı ile son sermaye ve ortaklık yapısının yayımlandığı Türkiye Ticaret Sicili Gazeteleri ve Ticaret ve/veya Sanayi Odası Kaydı (yabancı şirketler için kendi ülkelerinde geçerli olan kuruluş belgesinin Türkiye’nin o ülkedeki temsilciği tarafından onaylanmış örneği); veya ilk defa serbest bölgede kurulacak bir şirketse, şirket ana sözleşme taslağı.
Son üç yıllık bilanço ve kar-zarar cetvelleri.
Faaliyet Ruhsatı ücretinin Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’na yatırıldığını gösteren banka dekontunun aslı ve bir fotokopisi.
Son üç yılda Türkiye’ye getirilen döviz tutarını gösterir belge (bulunması halinde).
Banka ve finansal kiralama kuruluşları için BDDK (Bankacılık Denetleme ve Düzenleme Kurumu)’ndan, sigorta kuruluşları için Hazine Müsteşarlığı Sigortacılık Genel Müdürlüğü’nden alınan izin belgesi.
Doldurulmuş Faaliyet Ruhsatı Müracaat Formunun bir fotokopisi.
Hazır işyeri kiralayan kiracı-kullanıcı şirketler için 15 yıl,
Hazır işyeri kiralayan üretici-kiracı-kullanıcı şirketler için 20 yıl,
Kendi işyerini inşa eden yatırımcı-kullanıcı şirketler için 30 yıl,
Kendi işyerini inşa eden üretici-yatırımcı-kullanıcı şirketler için 45 yıl süreli faaliyet ruhsatı düzenlenmektedir.
Faaliyet ruhsatı ücreti bütün Serbest Bölgeler için 5.000 ABD Dolarıdır. Başvurunun reddedilmesi halinde başvuru ücreti iade edilmektedir.
Peki ya Türkiye Serbest Bölgelerinde geçerli olacak istihdam kuralları nedir? Bölgede faaliyette bulunan şirketler ile bunların nezdinde çalışan işçiler hakkında yabancı uyruklular da dahil olmak üzere, Türkiye sosyal güvenlik mevzuatı uygulanır.
Ancak, Türkiye ile diğer ülkeler arasında sosyal güvenlik konusunda yapılan sözleşmeler varsa, bu sözleşme hükümleri de tatbik olunur. Sigorta primleri, yükümlüler tarafından sosyal güvenlik kurumlarına döviz veya Türk Lirası olarak ödenebilir. Hak sahiplerine yapılacak ödemeler ise bu kurumlar tarafından Türk Lirası olarak yapılır.
Yabancı yatırımcıların Türkiye’deki girişimleri konusundaki bir sonraki yazımızda, yabancı şirketlerin Türkiye’de açılacak şubeleri ve irtibat ofisleri hakkında yasal yükümlülükleri inceleyebilirsiniz.
Av. Eda İdil Tokdemir
Av. Merih Okuyaz
Bu bilgi notu, yalnızca bilgi vermek amacıyla hazırlanmıştır, hiçbir şekilde reklam, teklif veya hukuki tavsiye teşkil etmemektedir. Konu ile ilgili soru ve sorunlarınız için hukuki danışmanınıza başvurmanızı tavsiye ederiz. Bilgi notunun tüm hakları yazarına aittir, kısmen dahi olsa izinsiz kullanılamaz.
コメント